Afazi Nedir? (Bruce Willis’in Hastalığı)

Afazi, beynin iletişim ve anlandırma mekanizmasını kontrol eden bölgesindeki hasarın neden olduğu bir dil bozukluğudur. Kişinin etkili bir şekilde iletişim kuramamasına neden olur. Erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülen bu hastalık çoğunlukla orta yaşta ortaya çıkar.

Birçok farklı göstergesi olan hastalık; genellikle beynin dil baskın tarafının hangi alanından etkilendiğine ve hasarın boyutuna göre teşhis edilir ve değerlendirilir.

Broca afazisi olan kişilerde beynin dil baskın tarafının ön kısmı hasar görür. Wernicke afazisi olanlar, beynin dil baskın bölümünün yan kısmında hasara sahiptir. Global afazi, beynin dil baskın tarafının büyük bir bölümündeki hasarın sonucudur.

Afazi neden olur?

Afazi, aşağıdaki etkenler sebebi ile ortaya çıkabilmektedir:

• Felç
• Kafa yaralanması
• Beyin tümörü
• Enfeksiyon
• Bunama

Afazi belirtileri nelerdir?

Afazi belirtileri, bir kişinin sahip olduğu afazi türüne bağlıdır. Örneğin;  bazen ifade afazisi olarak adlandırılan Broca afazisi olan kişiler, "ve", "ama", "çünkü" bağlaçlarını çok fazla kullanırlar ve kurdukları cümleler anlamsız olabilir. Genellikle başkalarının konuşmalarını anlayabilirler. Hasar beynin ön kısmında olduğundan, motor hareketler için de önemli olduğundan, Broca afazisi olan kişilerde genellikle kol ve bacakta sağ tarafta güçsüzlük veya felç görülebilmektedir.

Bazen alıcı afazi olarak da adlandırılan Wernicke afazisi olanlarda ise, kafa karıştırıcı uzun cümleler kurabilir, gereksiz kelimeler ekleyebilir veya yeni kelimeler oluşturabilirler. Genellikle başkalarının konuşmalarını anlamakta da güçlük çekerler.

Global afazili insanlar ise genel olarak konuşmayı veya asıl ifade edilen konuyu anlamada zorluk yaşarlar.

Afazi nasıl teşhis edilir?

Afazinin teşhisi, bozukluğun derecesi ve başarılı tedavi için, bir konuşma-dil patoloğu tarafından yürütülen bir dizi kapsamlı dil testi ile değerlendirilebilir. Bu testler konuşma, adlandırma, tekrarlama, anlama, okuma ve yazmayı içerir. Tanı koymak ve beyni inceleyerek değerlendirmek için aşağıda yer alan uygulamaların yapıldığından emin olmanız gerekmektedir.

• Bilgisayarlı tomografi (BT).
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)
• Pozitron emisyon tomografisi (PET). 

Afazi nasıl tedavi edilir?

Afazi'nin tedavi süreci genel olarak aşağıdaki maddelere dayalı olarak oluşturulmaktadır:

• Yaşınız, genel sağlığınız ve tıbbi geçmişiniz
• Bozukluğun nedeni ve kapsamı
• El kullanımınız (sol veya sağlak)
• Belirli ilaçlara, prosedürlere veya terapilere karşı toleransınız
• Bozukluğun seyri için beklentiler
• Fikriniz veya tercihiniz ve motivasyonunuz

Tedavinin amacı, iletişim kurma yeteneğinizi geliştirmektir. Bu kapsamda aşağıdaki başlıklar da değerlendirilerek bir planlama yapılabilir.

• Konuşma-dil terapisi
• Bilgisayarlar veya resimler gibi sözsüz iletişim terapileri
• Hastalar ve aileleri için grup terapisi

Afazi ile yaşamak

Afazili bazı kişiler tedavi olmadan da iyileşebilmektedir. Ancak her hastalıkta olduğu gibi bu konuda endişeleriniz varsa, konuyla ilgili uzman bir doktora danışmak atılacak en doğru ilk adım olmalıdır.

Afaziyi azaltmak ve iletişim becerilerini güçlendirmek için "konuşma terapisi" türevi tedaviler çoğu zaman konuşma ve dil işlevlerinin zamanla iyileşmesine yardımcı olabilirmektedir. Ancak süreç ne olursa olsun aile üyelerinin sevdikleriyle iletişim kurmanın en iyi yollarını öğrenmeleri önemlidir. 

Afazili bir kişi ile iletişim halindeyken nelere dikkat etmek gerekiyor?

• Konuşmalara afazili kişiyi dahil edin
• Kısa, basit cümleler kullanarak dili basitleştirin
• Gerektiğinde anlamı netleştirmek için önemli kelimeleri tekrarlayın veya yazın
• Yetişkin düzeyinde doğal bir konuşma tarzı kullanın
• Konuşma, jestler, işaret etme veya çizim dahil her türlü iletişimi teşvik edin
• Kişinin konuşmasını düzeltmeyin
• Kişiye kendini ifade etmesi için bolca zaman tanıyın.
• Kişinin ev dışında, örneğin destek grupları aracılığıyla dahil olmasına yardımcı olun

Afazi hakkında bilinmesi gerekenler

1. Afazi, beynin konuşmayı ve dilin anlaşılmasını kontrol eden bölümlerinin hasar görmesinden kaynaklanan bir dil bozukluğudur.

2. Beynin hangi bölgelerinde olduğuna bağlı olarak etkilenen bir kişi, başkalarını konuşma ve anlama konusunda farklı düzeylerde yeteneklere sahip olabilir.

3. Afazi zamanla iyileşebilir, ancak birçok insan dil becerilerinde bir miktar kayıpla karşı karşıya kalır.

4. İnsanların iletişim kurmasına yardımcı olabilecek bilgisayarlar gibi diğer araçlar gibi konuşma terapisi de genellikle yardımcı olabilir.

Afazi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için; KhanAcademyTürkce'nin yayınladığı "Dil ve Beyin: Afazi ve Ayrık Beyin Hastaları" videosunu izlemenizde fayda olacaktır.